Ailenin Korunması Esnaf Sanatkarın Korunmasından Geçer

Esnaf odalarının kadın başkanları Dünya Esnaf Sanatkarlar Derneği tarafından İçişleri Bakanlığı Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü desteğiyle düzenlenen 'Anadolu'nun Ahisiyiz, Türkiye'nin Ailesiyiz' projesinin 'Ailenin korunmasında esnaf ve sanatkarın rolü' çevrimiçi toplantısında bir araya geldi. Dünya Esnaf Sanatkarlar Derneği Ahi Enstitüsü Başkanı gazeteci-yazar Fehmi Çalmuk'un yönettiği Akhisar Lokantacılar Kebabçılar Esnaf Odası Başkanı Pınar Gören, Diyarbakır Terziler Odası Başkanı Saniye Atmaca, Erzurum Oltu Esnaf ve Sanatkar Odası Başkanı Ümmühan Gülsüm Musaoğlu ile Kadın İşverenleri ve Sanayicileri Derneği (KASİDER) Başkanı Mehlika Gider katıldı.

1. Esnafın Toplumsal Rolü

Tespitler ve Görüşler:

• Toplumsal Temsil: Esnaf ve sanatkrlar sadece ticaretin değil, toplumsal dayanışmanın, komşuluğun ve insanlığın değerlerinin temsilcileridir.

• Ahilik Kültürü: Esnafın duruşunun temelinde Ahilik felsefesi vardır. Ahilik, sadece bir meslek örgütü değil, ahlaka, emeğe ve dayanışmaya yönelik bir yaşam biçimidir.

• Ahlaki Eğitim: Esnaf dükknı, çırağına sadece meslek değil, ahlak ve insanlık öğreten bir kurumdur. Usta, çırağına babası gibi hürmet eder, evladı yerine koyar.

• Ülke İçin Önemi: Esnaf ve sanatkrlar ülkenin vicdanı, hafızası ve kalbidir. Gelenekleri yaşatan ve değerleri koruyan, aile yapısına örnek olan birer toplumsal mihenk taşıdır.

2. Kadın Esnafın Sosyal ve Bireysel Sorunları

Tespitler ve Sorunlar:

• Çifte Yük: Bir hanımefendinin esnaf olabilmesi, bir erkek kadar kolay şartlarda gerçekleşmez. Kadınlar, evdeki annelik, eşlik, öğretmenlik gibi rolleri, iş hayatının yükümlülükleriyle üst üste sırtlanarak mesleklerini icra ederler.

• Parçalanmış Aileler: Özellikle son 2 ila 2.5 yılda, eşten veya aileden destek görmeyen, boşanmış kadınların ekonomik bağımsızlık için esnaflık teşkilatına yöneldiği gözlemlenmiştir. Bu durum, üretimden kopmama çabası olarak görülse de, bu kadınların ayakta kalması daha zordur.

• Liderlik Ahlakı: Bir adayın (erkek ya da kadın) kartviziti evladıdır; evladını iyi yetiştirememiş ve eşine kötü davranmış birinin, üyelerin hakkını da koruyamayacağı savunulmuştur.

• Erkeklerin Pes Etmesi: Günümüz şartlarında erkeklerin daha kolay pes ettiği ve demoralize olduğu, ancak kadınların hem hayata hem aileye daha sıkı sarılmak zorunda kaldığı ve önlenemez yükselişlerinin beklendiği dile getirilmiştir.

• Ticarette Duygusallık: Kadın girişimciler, işlerine olan tutkuları ve duygusal zekaları nedeniyle ticari yolda ilerlerken bazen kağıt üstünde yapılması gereken kararları kaçırabilirler; ticaretin duygusallığı kaldırmadığı belirtilmiştir.

3. Ekonomik ve Yapısal Sorunlar

Sorunlar ve Tehditler:

• Basit Usul Uygulaması: Yılbaşında yürürlüğe girmesi planlanan Basit Usul esnafın deftere tabi tutulması uygulaması, küçük sirkülasyonun olduğu yerlerde ve tüm Türkiye genelinde birçok esnafın kepen kapatmasına neden olacaktır.

• Zincir Marketler: Zincir marketler, kırtasiyesinden konfeksiyonuna kadar her sektörden ürün satarak yerel esnafı bitirme noktasına getirmiştir.

• İstihdamın Daralması: Ekonomik krizler nedeniyle SSK ve sigorta gibi personel giderlerinin karşılanamaması, esnafların personel azaltmaya gitmesine yol açmıştır.

• Afet Sonrası Sıkıntılar: Diyarbakır gibi deprem bölgesinde yer alan illerde, esnafların ciddi maddi sıkıntılar yaşadığı ve toparlanmakta güçlük çektiği ifade edilmiştir.

• Finansman Kısıtlamaları: Kooperatif kredilerinde faiz oranlarının artması ve NACE kodu uygulamasının bazı sektörlere yetersiz kalması, finansman erişimini zorlaştırmaktadır.

4. Öneriler ve Çözüm Yolları

Somut Teklifler ve Çözüm Stratejileri:

• Devletin Rolü: Esnaf ve sanatkarı korumak, kollamak ve onların devamlılığını sağlamak devletin en önemli görevlerinden biridir.

• Mevzuat Düzenlemesi: Basit Usul esnafın deftere tabi tutulması mevzuatının acilen tekrar değerlendirilmesi ve SSK primleri ile kooperatif faiz oranlarının esnafı rahatlatacak şekilde düzenlenmesi talep edilmiştir.

• Tüketici Bilinci: Vatandaşların büyük AVM'ler yerine küçük esnaf ve sanatkardan alışveriş yapmaya özendirilmesi gerekmektedir.

• Eğitim ve Mentörlük: Kadınları ve çocuklarını kapsayacak şekilde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı eliyle kurslar ve eğitim programları yapılmalıdır. Markalaşma, ticarileşme ve sürdürülebilirlik konularında bakanlıkların mentörlüğe daha fazla katkıda bulunması istenmiştir.

• Örgütlenme ve Kontrol: Kadın kooperatiflerinin potansiyeli yüksektir; ancak haklardan faydalanmak için ailedeki erk kontrolünde açılmış veya borçlandırılmış kadın şirketlerinin/kooperatiflerinin icracı (uygulayıcı) olup olmadığı oda başkanları tarafından araştırılmalıdır.

• Liderlik ve Temsil: Kadınlar ne kadar çok karar verici makamlarda olurlarsa, toplum o kadar iyiye gidecektir. Erkeklerin de oylarıyla seçilmiş kadın başkanların (karma yapılarda liderlik) başarısı örnek alınmalıdır.

• Mesleki Yönlendirme: Çocuklar ve gençler, istihdamı dolu olan değil, önü açık olan mesleklere yönlendirilmelidir. Ara eleman değil, aranan eleman olmak misyonu belirlenmelidir.

• Dayanışma: Kadın kadının yurdu, desteği ve kardeşi olmalı; yeni yola çıkan kadınlara yol arkadaşlığı ve ticari yollar sağlanmalıdır. DESDER ve KASİDER, Türkiye'deki 30 kadın esnaf başkanıyla birlikte bir 'Kadın Buluşması Projesi' yaparak bu liderlik deneyimlerini yaygınlaştırmalıdır