Dünya Van'ın Gümüş İşçiliği Savat'ı konuşuyor

ESNAFHABERTTV.COM: Bize kendinizden bahseder misiniz?

SADULLAH ÖZMEN: Sadullah Özmen yaklaşık 20 yıldır bu meslek ile uğraşıyorum. Saat ve gümüş işlemeciliği, eğitimini aldıktan sonra kendi işyerimi kurdum 4-5 yıl üretim yaptıktan sonra yavaş yavaş eğitime yöneldim, birçok usta yetiştirdim burada kendi atölyemde yanı sıra Van açık ceza evinde de mahkûmlara eğitim verdim. Orada da yılda yaklaşık 70-80 öğrenciye eğitim veriyorum. Bu yıl ki sezonumuz açıldı fakat biz daha kurs almadık önümüzdeki günlerde yine atölyemizde kurs açacağız yeni ustalar yetiştirmek adına.

ESNAFHABERTTV.COM: Baba mesleği mi?

SADULLAH ÖZMEN: Hayır, ben 2000 yılında eğitim ile başladım, ardından yaklaşık üç yıllık bir eğitim aldım hem teorik hem uygulamalı olarak, sonrasında kendi işyerimi kurdum. Bundan önce de resim ve tablo, çizmekle uğraşıyordum.

1300’LÜ YILLARIN SANATINI İCRA EDİYORUM

ESNAFHABERTTV.COM: Yaptığınız iş ile ilgili bilgi verir misiniz?

SADULLAH ÖZMEN: Şu anda kendi atölyemde saat ve gümüş işlemeciliği, yani 1300'lü yılların sanatını icra etmekteyim. Sıfırdan gümüşü eritiyoruz herhangi bir makine olmadan, tamamen el işi olarak çizimler yaparak özellikle Van'a ait figürler çizerek savatla dolgusunu yaptıktan sonra, saat ve gümüş işlemeciliği adı altında çalışmalarımı sürdürmekteyim.

ESNAFHABERTTV.COM: Genellikle hangi modelleri yapıyorsunuz?

SADULLAH ÖZMEN: Model olarak saat eski bir sanat olduğu için bir de Van'a has bir sanat olduğu için Van yöresine ait bitki olsun hayvanlar olsun kilise üzerindeki motifler olsun özellikle bunları biz çalışmaya, çizmeye çalışıyoruz. Tabi bu çizmiş olduğumuz figürler dışında müşterinin isteğine göre de çizimler figürler yapmaktayız. Şu anda görmüş olduğunuz bilezik yarı mamul şekilde, yarı mamul dediğimiz sadece çizim yapılmış daha sonra ısı yardımı, alev yardımı ile ısıtılarak üzerine savat sürme şeklinde sürülerek kazılan kanallara savat dolgusu yapılır. Zımpara yardımıyla yüzey temizliği yapıldıktan sonra desen ortaya çıkıyor, bu savat da dışarda bazen sürme ya da boya olarak biliniyor ama bu yanlış bilgidir. Gümüş var olduğu müddetçe savat orada kalıcıdır, özüne işliyor.

VANLIYA SORDUĞUNUZ ZAMAN SAVAT NEDİR, NASIL BİR ŞEY? ŞAŞIRIYOR AMA DIŞARDAKİ İNSANLAR DAHA İYİ BİLİYOR

ESNAFHABERTTV.COM: Türkiye'de üretim ve istihdam sağlarken zorluklar yaşıyor musunuz?

SADULLAH ÖZMEN: Evet Zorlukları oluyor. En başta tanıtım, savatı şu anda Van'da ki insanlar bile bilmiyor. Dışarda yaşayan insanlar Van'da yaşayanlardan daha çok içli dışlı, bir Vanlıya sorduğunuz zaman savat nedir, nasıl bir şey? Şaşırıyor ama dışardaki insanlar daha iyi biliyor. Bunun tanıtımı ve reklamı için zorluklar içerisindeyiz daha ileri düzeye ya da zirveye çıkarılabilir.

ESNAFHABERTTV.COM: Yani bu iş baya eskiye dayanıyor?

SADULLAH ÖZMEN: Evet çok eskiye dayanır. Yaklaşık 2000 yıllık bir geçmişe sahiptir. Söylediğim gibi tanıtım konusunda çok gerideyiz maalesef.

YETİŞTİRMİŞ OLDUĞUM KİŞİLERDEN 5-6 KİŞİ TEZGÂH SAHİBİ,

ESNAFHABERTTV.COM: O halde savatın nesli tükeniyor diyebilir miyiz?

SADULLAH ÖZMEN: Nesli zaten tükenmişti dediğim gibi 2000 yılı itibariyle biz eğitimini aldıktan sonra bizzat kendim atölyemde ustalar yetiştirmek adına eğitimler kurslar düzenliyoruz. Şu anda yetiştirmiş olduğum kişilerden 5-6 kişi tezgâh sahibi, tabi eğitmen olarak da yetişip kurumlarda ya da farklı yerlerde eğitim veren öğrencilerim de var ve öğrenci ya da usta yetiştirmeye de devam edeceğiz inşallah.

ESNAFHABERTTV.COM: Yurtdışına ürün gönderiyor musunuz?

SADULLAH ÖZMEN: 2008 yılında ABD'ye devlet kanalı ile görevli olarak tanıtım amaçlı gitmiştim. Orada herhangi bir satış veyahut da ürün gönderimi olmadı.

YETİŞTİRMİŞ OLDUĞUM KADINLAR ÇALIŞIYOR AYRICA KENDİ AYAKLARI ÜZERİNDE DURMALARI BENİ DE MUTLU EDİYOR

ESNAFHABERTTV.COM: Kadın esnaf ve sanatkârların üretim ve istihdam rolü nedir sizce?

SADULLAH ÖZMEN: Aslında biz burada öğrenci alımında en çok kadınlara önem veriyoruz. Çünkü bir erkeğin ustalığı herkes tarafından normal karşılanabiliyor ama bir kadının kendi saatini, gümüşü, bileziğini ve kolyesini yaptığı zaman daha ilginç oluyor. Benim öğrencilerimden yüzde doksanı kadındır. Yetiştirmiş olduğum kadınlar çalışıyor ayrıca kendi ayakları üzerinde durmaları beni de mutlu ediyor.

ESNAFHABERTTV.COM: Yetiştirdiğiniz kadın çıraklardan tezgâh açan var mı?

SADULLAH ÖZMEN: Evet var, mesela bir tanesi benim kızım. Burada usta ve usta öğretici belgesini aldı. Aynı zamanda usta olarak çalışıyor maaşını da alıyor. Şu anda da İstanbul’a gitti, gittiğinden beri de buradaki işlerimin aksadığını hissediyorum.

İNSANLARA EĞİTİM VERİP MESLEK ÖĞRETMEYE ÇALIŞIRKEN FARKLI ŞEKİLLERDE BANA DESTEK VERİLMESİ GEREKİYOR

ESNAFHABERTTV.COM:  Kızınız sizin eliniz kolunuzdu yani?

SADULLAH ÖZMEN: Evet, onun haricinde bir kadın daha var o da çalışıyor ama ben daha ileri düzeydeyim. Aslında bizim şu anda yapmış olduğumuz sanat üzerinde bütün özellik savat ve gümüşün özelliği elde işlenmesidir yani fabrikasyon değil. Fabrikasyon olarak yapıldığı zaman ise herhangi bir değeri kalmıyor. Onun özelliği el işi şeklinde yapılmasıdır. O yüzden benim makine ya da eleman desteğine olan ihtiyacımı yeterince karşılamadığımın farkındayım, ben burada eleman yetiştirirken ticari boyutunu bir tarafa bırakıp, insanlara eğitim verip meslek öğretmeye çalışırken farklı şekillerde bana destek verilmesi gerekiyor.

1300'LÜ YILLARDA VAN KÜÇÜK BİR ŞEHİR KASABA KADAR İKEN 150 TANE ATÖLYE VARMIŞ. GÜNÜMÜZDE VAN BÜYÜKŞEHİR OLDUĞU HALDE ŞU ANDA BİR İKİ TANE ATÖLYE BULUNUYOR

ESNAFHABERTTV.COM: Buradaki ürün yelpazeniz nedir, satış durumu nasıl ilerliyor?

SADULLAH ÖZMEN: Buradaki çalışmalarımız göründüğü gibi atölye olduğu için eğitim sürecinde zaten üretim yapamıyoruz, eğitim ile uğraşıyoruz. Eğitime ara verdiğimiz zaman toptan olarak üretim yapıyoruz. Van, Van'ın çevre ilçeleri ve illeri toptan olarak ürünlerimizi pazarlayıp satışını yapabiliyoruz. Savat ve gümüş işlemeciliği 1300'lü yıllarında söylenen ya da kitaplarda yazılan bilgiler ile 1300'lü yıllarda Van'da 150 tane atölye varmış. O zaman belki Van küçük bir şehir kasaba kadar iken 150 tane atölye varmış. Günümüzde Van büyükşehir olduğu halde şu anda bir iki tane atölye bulunuyor. O yüzden bizim amacımız eğitimlerle kurslarla ustalar yetiştirip Van'ın dört bir yanında savat ve gümüş işlemeciliğinin yaşatılması adına uğraş veriyoruz. İnşallah her yetiştirdiğimiz öğrenci birer tane atölye açar biz de onlara elimizden geldiğince yardımcı olmaya çalışırız.

İLHAM NE GELDİYSE, NEYİ GÖSTERDİ İSE O

ESNAFHABERTTV.COM: Savatta kullanılan motifleri herhangi bir kaynaktan mı örnek alıyorsunuz yoksa kafanıza göre mi şekillendiriyorsunuz?

SADULLAH ÖZMEN: Kafama göre ya da hiç bir yerden kaynak almıyorum. Elime alıyorum o an ilham ne geldiyse, neyi gösterdi ise öyle gidiyor.

ESNAFHABERTTV.COM: Çok güzel bunların üzerine işlerken hangi malzemeleri kullanıyorsunuz tam olarak?

SADULLAH ÖZMEN: Çelik uçlu kalem var onları kazıyabilecek. Freze motoru var, freze motoru desteği ile de çizim yapabiliyoruz. Dövmesi için tamamen hep el işi olarak yapıyoruz herhangi bir makineden destek almıyoruz.

ESNAFHABERTTV.COM: Çizim yaparken üstten bir şey çiziliyor mu yoksa direkt kalemle mi?

SADULLAH ÖZMEN: Normalde yeni başlayan kişi için belki kurşun kalemle bir karalama yapabilir ama ben direkt çizip, herhangi bir karalama yapmadan yanlışım da hiç olmadı.

SAVAT, KURŞUN, GÜMÜŞ, BAKIR VE KÜKÜRTTEN OLUŞUYOR.

ESNAFHABERTTV.COM: Üstündeki kısım yakma ile mi yapılıyor?

SADULLAH ÖZMEN: Ateş yardımı ile gümüşü ısıtıyoruz belli bir ısı aldıktan sonra savatı üzerine sürdüğümüz zaman kendisi kanallara yayılıyor.

ESNAFHABERTTV.COM: Bu savat dediğiniz nedir tam olarak?

SADULLAH ÖZMEN: Savat, dört karışımda elde edilen bir alaşım. Kurşun, gümüş, bakır ve kükürtten oluşuyor. Tabi bunların belli oranları var aynı zamanda savatı döktükten sonra temizleme aşaması da çok önemli, iyi temizlenmediği zaman işlememizde yani gümüş üzerindeki pürüzü gösterir bize.

ESNAFHABERTTV.COM: Yüzükler?

SADULLAH ÖZMEN: Aynı şekil kolye, yüzük, bilezik içinde geçerlidir ama savatı sürmek bilezik de daha zor.

ESNAFHABERTTV.COM: Aslında zemin daha geniş olduğu için daha kolay olacağını düşünüyor insan.

SADULLAH ÖZMEN: Yok silindirik bir şekli olduğu için ateşte ısıtıp sürdüğümüz zaman kayma oluyor, su gibi dökülme oluyor ama kolye üzerinde düz bir zemin olduğu için rahat bir şekilde yayım sağlanıyor. Onlar kalıplardır, seri üretime geçtiğimiz zaman mumlar o kalıba enjekte ediliyor daha sonra alçıya alınıyor, alçı fırında pişiyor 750 derecede. Daha sonra gümüşte yeni aşamada farklı yerde eritiliyor. Vakum aracılığıyla döküm gerçekleşiyor, bir döküm de 100-200 tane parça birden çıkabiliyor ama biz onu tercih etmiyoruz el işi daha makbul olduğu için.

ESNAFHABERTTV.COM: O biraz daha basmakalıp sanırım?

SADULLAH ÖZMEN: Biraz daha, sonuçta o kalıpları elde yapıyoruz ama döküme girdiği zaman savat dediğim gibi elle işlenmesi gerekiyor.