Esnafın Kâbusu Bitmiyor: Ekonomi, Haksız Rekabet ve Güvencesizlik Sarmalında Bir Yaşam Mücadelesi
Esnaf Ombudsmanı
Türkiye esnafı, bir yandan ekonomik dalgalanmaların getirdiği ağır yükle boğuşurken, diğer yandan haksız rekabetin ve güvencesizlik ortamının pençesinde adeta nefes almakta zorlanıyor. Son günlerde gündeme yansıyan haberler, bu sarmalın derinleştiğini ve esnafın geleceğe dair kaygılarının arttığını net bir şekilde gösteriyor. Bu tablo, esnafın "sahipsiz" kaldığına yönelik feryatları da beraberinde getiriyor.
Ekonomik Kıskaçta Çırpınış: "Bankadaki Parasına Erişemiyor" Feryadı
Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken'in feryadı, esnafın içinde bulunduğu mali çıkmazı çarpıcı bir şekilde özetliyor: "Esnaf bankadaki parasına erişemiyor." Özellikle "taşkın haciz" uygulamaları, borcun çok üzerinde bloke konulmasıyla esnafın işletme sermayesini felç ediyor. 10 bin liralık bir borç için tüm banka hesaplarına bloke konulması, ödeme niyetindeki esnafı bile çıkmaza sürüklüyor, iş yapamaz hale getiriyor. Bu durum, sadece anayasal hakların değil, ticaretin de temel prensiplerinin ihlali anlamına geliyor. Palandöken'in Maliye Bakanlığı'na yaptığı acil sicil affı ve borç yapılandırma çağrısı, bu tablonun vahametini gözler önüne seriyor. Esnafın krediye erişimi kolaylaştırılmazsa, binlerce işletmenin kapısına kilit vurma riski her geçen gün artıyor.
Haksız Rekabetin Gölgesinde Onur Mücadelesi
Esnafın bir diğer büyük sorunu ise çok boyutlu haksız rekabet. Modern ticaretin getirdiği zorluklar ve yasa dışı uygulamalar, geleneksel esnafın ayakta kalmasını imkansız hale getiriyor.
Martı TAG Davası'nda Kılıçlar Çekildi: İstanbul ve İzmir Şoförler ve Otomobilciler Esnaf Odaları'nın müdahil olduğu Martı TAG davası, bu haksız rekabetin en somut örneklerinden biri. İzmir Şoförler ve Otomobilciler Esnaf Odası Başkanı Erkan Özkan'ın vurguladığı gibi, "Martı TAG gibi uygulamalar ne vergiye tabi, ne sigortaya, ne de ruhsata." Bu denetimsiz yapı, vergisini veren, sigortasını ödeyen ve ruhsatlı çalışan taksici esnafının emeğini gasp ediyor. Yargı sürecinin uzaması esnafın mağduriyetini artırırken, korsan taşımacılık yapanların ehliyetine el konulmasını öngören yasal düzenlemenin TBMM'ye gelmesi, bu "onur mücadelesi"nde taksiciler için umut ışığı oluyor.
Marketlerin Kurbanlık Pazarı ve Dini Vecibe Tartışması: Kurban Bayramı öncesi ortaya çıkan bir başka haksız rekabet örneği ise marketlerin kurbanlık satışındaki payı. Türkiye Kasaplar Besiciler Et ve Et Ürünleri Federasyonu Başkanı Osman Yardımcı, her 4 kurbanlık hayvandan 1'inin marketlerde satıldığını belirterek, bunların dini usullere uygun kesilmediği iddiasıyla "Bu kurban değildir!" çıkışını yaptı. Yardımcı, "Kurbanın kellesi yok, derisi yok, ciğeri, işkembesi yok" diyerek, bu durumun hem dini vecibeye aykırı olduğunu hem de geleneksel kasap esnafı için haksız bir rekabet ortamı yarattığını vurguladı. Ticaret Bakanlığı'na yaptığı çağrı, bu alandaki denetimsizliğin ve "rantın" önüne geçilmesi talebini içeriyor.
Sigarada Kart Komisyonu Tuzağı: Esnafın zaten çok düşük kar marjıyla sattığı sigaralarda, bankaların POS komisyonları adeta son darbeyi vuruyordu. Bu komisyonlar, bir karton sigaradan elde edilen 22.50 TL gibi komik brüt kârı yer yer sıfırlıyor, hatta işletmeyi zarara sokuyordu. Bankaların işletmelerden aldığı %1.30 ila %4 oranındaki komisyonlar, sigara satışının karlılığını ortadan kaldırıyordu. Ticaret Bakanlığı ve BDDK'nın sigara satışında kredi kartı komisyonu alınmasını yasaklaması, "komisyon alan yandı" şeklindeki yasa dışı uygulamanın önüne geçerek esnafın bu konudaki mağduriyetini bir nebze olsun dindirmiş oldu.
Güvencesizlik ve Temsil Krizi: "Sahipsiz Esnaf" Feryatları
Esnafın sorunları sadece ekonomi ve rekabetle sınırlı değil. Güvencesizlik ortamı ve temsil krizi de cabası.
Esnaf Odalarının Yoksayılması ve Temsil Arayışı: Ankara Pideciler Simitçiler ve Çörekçiler Esnaf ve Sanatkarlar Odası Başkanı Savaş Delibaş'ın Türkiye Lokantacılar Kebapçılar Köfteciler Pastacılar Ve Tatlıcılar Federasyonu başkanlığı için 30'u aşkın esnaf başkanıyla Ankara'da yaptığı temaslar, esnafın kendi sorunlarına çözüm arayışının ve örgütlü mücadelesinin bir yansıması.
Ancak Aykut Yenice gibi önceki dönem federasyon başkanı olan isimlerin, "Oda ve federasyon seçimlerine bir yıl kala kılıçlar erken çekildi" diyerek, federasyon ve oda yöneticilerini "yeteneksiz, yetersiz ve kifayetsiz karton yöneticiler" olarak nitelemesi ve Türk Mutfağı Haftası etkinliklerindeki temsil eksikliğini vurgulayarak "VAH, VAH Benim sahipsiz esnafım!" feryadı, esnafın kendi içindeki temsil ve yönetim sorunlarına dair derin bir güvensizliğin de işaretini veriyor. Bu tür iç tartışmalar ve yasal temsilcilerin bazı çevrelerce yok sayılması, esnafın hak arama ve temsil gücünü zayıflatıyor.
Umutlar ve Çözüm Beklentisi: Yeni Bir Hikâye Yazmak Mümkün mü?
Tüm bu zorlu tabloya rağmen, umut veren gelişmeler de yaşanıyor. Şırnak Esnaf ve Sanatkarlar Odası Başkanı Heşar Haşimoğlu'nun PKK'nın silah bırakmasıyla ilgili açıklamaları, bölge esnafı için yeni bir başlangıcın ve ekonomik kalkınma fırsatlarının doğduğunu müjdeliyor. Sınır kapılarının açılması ve bölgenin üretim potansiyelinin harekete geçirilmesi, barışın ekonomiye katkısı açısından büyük bir potansiyel taşıyor.
Ancak bu umutların gerçeğe dönüşmesi için, devletin esnafın mali yükünü hafifletecek, haksız rekabeti engelleyecek ve örgütlenme özgürlüğünü güvence altına alacak somut adımlar atması şart. Esnafın nefes alabilmesi, yalnızca onların değil, tüm ülkenin ekonomik ve sosyal refahı için hayati önem taşıyor. Aksi takdirde, ekonominin belkemiği olan esnaf, sadece bireysel olarak değil, toplumsal bir sorun olarak da varlığını sürdürmekte zorlanacaktır. Esnafın "sahipsiz" feryatlarının dinmesi ve yeni bir hikaye yazılabilmesi için topyekûn bir çaba şart.
